Πηγή (Αγγλικά): http://www.oodegr.com/english/biographies/arxaioi/Protomartyr_Alban.htmΟ Άγιος Πρωτομάρτυρας Άλμπαν (†304)

Ο ΆΓΙΟΣ ΆΛΜΠΑΝ ήταν ο πρώτος μάρτυρας στα Βρετανικά Νησιά˙ θανατώθηκε στο Verulamium (το σημερινό Saint Albans που πήρε το όνομά του από τον ίδιο), μάλλον κατά τη διάρκεια του διωγμού του αυτοκράτορα Διοκλητιανού το έτος 303 ή 304, παρόλο που κάποιοι λένε ότι πέθανε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σεπτίμιου Σεβήρου, γύρω στο 209.

Σύμφωνα με την ιστορία που διηγείται ο Άγιος Βέδας ο Σεβάσμιος, ο Άγιος Άλμπαν προστάτευε στο σπίτι του έναν ιερέα, που κρυβόταν από τους διώκτες του. Εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από την καλοσύνη του φιλοξενούμενού του, που με μεγάλο ζήλο δέχτηκε το κήρυγμά του και έλαβε το Βάπτισμα. Σε λίγες μέρες μαθεύτηκε ότι ο ιερέας κρυβόταν στο σπίτι του Αγίου Άλμπαν και πήγαν στρατιώτες να τον συλλάβουν. Τότε ο Άγιος Άλμπαν φόρεσε τα ρούχα του ιερέα, παραδόθηκε στη θέση του και πήγε σε δίκη.

Ο δικαστής ρώτησε τον Άγιο Άλμπαν: «Από ποια οικογένεια είσαι;»

Ο άγιος απάντησε: «Αυτό είναι ένα θέμα που δεν σας αφορά. Θα ήθελα να ξέρετε ότι είμαι Χριστιανός».

Ο δικαστής επέμεινε και ο άγιος είπε: «Οι γονείς μου με ονόμασαν Άλμπαν και λατρεύω τον ζωντανό και αληθινό Θεό, τον δημιουργό  των πάντων».

Έπειτα είπε ο δικαστής: «Εάν θέλεις να απολαύσεις την αιώνια ζωή, θυσίασε  στους μεγάλους θεούς αμέσως!»

Ο άγιος απάντησε: «Εσείς θυσιάζετε στους δαίμονες, που δεν μπορούν να προσφέρουν καμιά βοήθεια και καμιά ανταπόκριση στις επιθυμίες της καρδιάς. Η ανταμοιβή τέτοιων θυσιών είναι η ατέρμονη τιμωρία της κόλασης».

Ο δικαστής θύμωσε που ξέφυγε ο ιερέας και απείλησε τον άγιο με θάνατο εάν επέμενε να αρνείται τους θεούς της Ρώμης. Αυτός απάντησε θαρραλέα  ότι ήταν Χριστιανός, και δεν θα έκαιγε λιβάνι στους παγανιστικούς θεούς. Καταδικάστηκε να βασανιστεί και μετά να αποκεφαλιστεί.  

Λέγεται ότι καθώς οδηγούνταν στο σημείο της εκτέλεσης (στο λόφο πάνω στον οποίο σήμερα βρίσκεται ο καθεδρικός ναός του Saint Albans), από τις προσευχές του μάρτυρα,  το πλήθος που τον ακολουθούσε στον τόπο της εκτέλεσής μπόρεσε να διασχίσει  αβρόχοις ποσί τον ποταμό Coln. Αυτό το θαύμα άγγιξε τόσο πολύ την καρδιά του δημίου που πέταξε κάτω το ξίφος του, έπεσε στα πόδια του Αγίου Άλμπαν, δηλώνοντας τον εαυτό του Χριστιανό, και ικέτευσε να υποφέρει είτε για αυτόν είτε με αυτόν. Ένας άλλος στρατιώτης άρπαξε το ξίφος και, κατά τα λόγια του Βέδα, «το κεφάλι του γενναίου μάρτυρα αποκόπηκε και έτσι αυτός πήρε το στέμμα της ζωής, την οποία ο Θεός υποσχέθηκε σ' αυτούς που Τον αγαπούν ».

Ένας πίδακας νερού ξεπήδησε από το σημείο της εκτέλεσης του μάρτυρα και, λέγεται ότι, τη στιγμή που το κεφάλι του αγίου έπεσε στο έδαφος, τα μάτια του δημίου του βγήκαν από τις κόγχές τους. Πριν από αυτό το θαύμα, ο διοικητής διέταξε να σταματήσει ο διωγμός των Χριστιανών και να αποδοθεί τιμή στους ένδοξους μάρτυρες του Χριστού. Από εκείνη τη στιγμή, πολλοί άρρωστοι άνθρωποι βρήκαν γιατρειά από τα αναρίθμητα θαύματα που έγιναν στον τάφο του Αγίου Άλμπαν, και η τιμή του εξαπλώθηκε σε όλη την Αγγλία όπως επίσης και στην Ευρώπη.

Στην περίοδο του διωγμού του Βασιλέως  Henry VIII , ο οποίος κατέστρεψε τα Αγγλικά Μοναστήρια, η λάρνακα του Αγίου Αλβανού άδειασε [ή το λείψανό του χάθηκε]. Το 2002 ο ναός του Αγίου Παντελεήμονος Κολωνίας ο οποίος κατείχε  από αιώνων λείψανα του Αγίου Αλβανού παρεχώρησε ένα μέρος των λειψάνων του Αγίου, τα οποία κατετέθησαν στον τόπο του μαρτυρίου του δηλαδή στο σημερινό Saint Albans.

Μετάφραση: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου